Ryzyka prowadzenia działalności w formie spółki jawnej

W tym artykule chciałbym przybliżyć kodeksowo pierwszą ze spółek osobowych prawa handlowego jaką jest spółka jawna. Jak pozostałe spółki osobowe spółka jawna nie posiada pełnej osobowości prawnej lub, idąc za literaturą przedmiotu, posiada ułomną osobowość prawną co ma znaczenie w kontekście rozpatrywanego ryzyka prowadzonej działalności w tej formie, ale o tym w dalszej części artykułu. Spółka jawna posiada zdolność do czynności prawnych, która skutkuje tym że może ona nabywać majątek i zaciągać zobowiązania, tym samym posiada również zdolność postulacyjną co oznacza, że. może pozywać i być pozywana. Tym samym majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione przez wspólników jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia.

Reprezentacja spółki jawnej

Spółka jawna w przeciwieństwie do spółek kapitałowych nie posiada organów tym samym każdy wspólnik ma prawo samodzielnie reprezentować spółkę. Prawo wspólnika do reprezentowania spółki dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. Prawa reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich. Przybliżając to sformułowanie z natury znane tylko prawnikom, zacznę od pytania: Co w sytuacji kiedy będąc wspólnikami spółki jawnej zawrzemy umowę ze wspólnikiem w oparciu o którą zostanie on pozbawiony możliwości zaciągania zobowiązań w imieniu spółki lub w tych czynnościach ograniczony? Jeżeli w takim przypadku ten wspólnik zaciągnie zobowiązanie w imieniu spółki to kto za nie odpowiada, spółka czy ten wspólnik. Brak możliwości ograniczenia reprezentacji wobec osób trzecich sprowadza się w skutkach do tego, że spółka będzie odpowiadała za te zobowiązania zaś umowa wprowadzająca ograniczenia będzie służyła jako dowód w dochodzeniu roszczeń między wspólnikami.

Odpowiedzialność wspólnika spółki jawnej

W rozważaniach o odpowiedzialności wspólnika spółki jawnej, elementem kluczowym jest odrębność majątku firmy od majątku indywidualnego wspólników. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia całym swoim majątkiem solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz subsydiarnie ze spółką. Brzmi ładnie, ale zrozumiale jak zwykle dla prawników. By przybliżyć te sformułowania zacznę od „odpowiedzialności solidarnej”, często mylonej z odpowiedzialnością proporcjonalną. Tak więc niestety nie obejdzie się tu bez przytoczenia przepisów, tj. art. 366 Kodeksu Cywilnego.

Art. 366. §1. Kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sposób, że wierzyciel może żądać całości lub części świadczenia od wszystkich dłużników łącznie, od kilku z nich lub od każdego z osobna, a zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych (solidarność dłużników). §2. Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani.

Skutkiem przytoczonego powyżej przepisu jest fakt, iż wierzyciel może sobie wybrać kilku, wszystkich lub tylko jednego dłużnika i wobec niego dochodzić swoich roszczeń. Zaspokojenie wierzyciela przez jednego dłużnika powoduje wygaśnięcie roszczenia w stosunku do pozostałych, od których dłużnik może dochodzić swoich roszczeń. Teraz pozostaje nam do omówienia zjawisko odpowiedzialności subsydiarnej. By wyjaśnić ten termin należy sięgnąć do art. 31 Kodeksu Spółek Handlowych, którego § 1 stanowi, iż:

„Wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.”

W konsekwencji przytoczonych przepisów jeżeli okaże się, że nasz kontrahent stanie się niewypłacalny, co do zasady wierzyciele w pierwszej kolejności będą prowadzili egzekucję z majątku spółki. Jednak jeżeli zabraknie majątku na zaspokojenie wierzycieli, komornik rozpocznie egzekucję z majątku wspólników. Co więcej, przytoczony powyżej przepis nie wyłącza możliwości wytoczenia przez wierzyciela powództwa przeciwko wspólnikowi spółki, zanim jeszcze egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Jeszcze warto odwrócić sytuację i odpowiedzieć na pytanie co stanie się z majątkiem spółki, kiedy jeden ze wspólników popadnie w problemy finansowe. Z chwilą wniesienia, wkład wspólnika staje się własnością spółki, zatem nie podlega egzekucji prowadzonej przeciwko wspólnikowi z tytułu zobowiązań własnych. Inaczej sprawa wygląda wobec praw przysługujących wspólnikowi z tytułu wniesionych wkładów, te mogą podlegać zajęciu i egzekucji (np. udział w zysku czy prawo do odsetek od udziału kapitałowego).

„Art. 62. § 1 KSH: W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika może uzyskać zajęcie tylko tych praw służących wspólnikowi z tytułu udziału w spółce, którymi wspólnikowi wolno rozporządzać.”

Należy dodać że, wspólnicy uprawnieni są do zastosowania odrębnych regulacji zasad odpowiedzialności za zobowiązania spółki, np. poprzez ograniczenie odpowiedzialności niektórych z nich, jednak wywołuje to skutki jedynie wewnątrz spółki. Warto również podkreślić że problematyka jest tak szeroka że nie sposób jej opisać w jednym poście, a każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie. Dlatego zapraszam do zapoznania się z innymi artykułami, np. o tym kiedy warto przekształcić działalność gospodarczą w spółkę, a w konkretnych sprawach do kontaktu bezpośredniego. Dane kontaktowe znajdziecie Państwo na stronie www.tywoniuk.com.pl.