Lichwa chodzi, ludzkimi umoczona łzami

 Jan Kochanowski w Psałterzu Dawidów a dokładnie Psalmie 55 Exaudi, Deus, orationem meam zawarł krótkie jednakże bardzo mocne i poruszające zdanie: „Lichwa chodzi, ludzkimi umoczona łzami”, wskazując jak bardzo negatywny i krzywdzący w swoich skutkach był i niestety wciąż jest proceder lichwiarstwa. Wydawać mogłoby się, że pożyczki, zastawy czy transakcje podobnej formy nie powinny generować aż tak dużej skali problematyki społecznej a raczej powinny stanowić naturalny, międzyludzki proces wymiany handlowej. Jednak problem ten dotykał już społeczeństwa starożytne i średniowieczne gdzie pożyczano pieniądze, dobra materiale, płody rolne i pobierano za to bardzo często niemałą należność natomiast egzekwowanie przez ówczesnych wierzycieli należności odbywało się częstokroć poprzez najgorszego rodzaju nadużycia w stosunku do dłużnika, niekiedy także odbiór należności kończył się niewolą, kalectwem czy nawet śmiercią najbliższych niewypłacalnego.

Praktyki lichwiarskie zaczęły zataczać coraz większe koło, krzywdząc przy tym najdotkliwiej tych najbiedniejszych. Możni ówczesnego świata podejmowali próby ochrony społeczeństwa poprzez wprowadzanie odpowiednich regulacji prawnych, przykładem tego jest np. zapis w Kodeksie Hammurabiego gdzie wysokość odsetek pożyczki w skali roku ustalona została na około 8-9%. Pożyczka zbożowa obciążona była maksymalnie 33,3% lichwą, natomiast pożyczka srebra 36,6% lichwą. Zapisy dotyczące lichwiarstwa pojawiają się w wielu kodeksach (np. Justyniana), utworach (np. Boska Komedia Dantego, w której znajdziemy opis kaźni lichwiarzy) czy księgach takich jak Tora lub Stary Testament gdzie znaleźć możemy informację, iż pożyczki na procent są niemoralne a tym samym powinny być zakazane.

 

Wzbogacenie wierzyciela poprzez zawyżone odsetki

Wróćmy jednak do książkowej definicji słowa lichwa, (łaciński rodowód słowa – usura, fructus, fenus, feneratio) mówiącej, iż jest ona udzielaniem pożyczek, nieetycznych ze względu na zawyżone odsetki lub opłaty, których wynikiem jest nieuczciwe wzbogacenie wierzyciela. Ważnym aspektem definiującym lichwę jest również wykorzystanie i czerpanie korzyści z ciężkiego położenia pożyczkobiorcy (świadome wykorzystanie trudnej sytuacji materialnej i jej wykorzystanie przez wierzyciela).

Jakkolwiek nie odnosić się do historycznych początków, genezy lichwy czy prowadzić etymologicznego rozkładu słowa licha, lichwiarstwo – jedno jest pewne: lichwa żeruje na ludzkich nieszczęściach, dramatach, częstokroć zbiera żniwo wśród starszych, łatwowiernych, często niedołężnych osób a jej skala osiąga rangę problemu społecznego, z którym należy walczyć poprzez szeroko zakrojone kampanie społeczne wspierane poprzez stowarzyszenia, fundacje, władze lokalne i krajowe a także wytoczenie batalii na gruncie legislatywy skupiającej kompleksowe, skoordynowane działania w zakresie regulacji prawa karnego, cywilnego, odpowiednio ukierunkowanego na wyplenienie ze społeczeństwa lichwiarzy, ale również na działania oferujące wsparcie i pomoc osobom pokrzywdzonym poprzez działania i pożyczki o charakterze lichwiarskim.

Lichwa – przestępstwo, za które należy karać!

Kodeks karny jasno określa, iż lichwa to przestępstwo formalne, bezskutkowe, co oznacza, że samo wyczerpanie znamion przestępstwa opisanych w ustawie powoduje jego zaistnienie a nie wystąpienie ewentualnego skutku (art. 304 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny, Dz.U.2018.0.1600 t.j.). Zgodnie z treścią artykułu[i] każdy, kto, wyzyskując przymusowe położenie innej osoby fizycznej, prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, zawiera z nią umowę, nakładając na nią obowiązek świadczenia niewspółmiernego ze świadczeniem wzajemnym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

Oczywiście, aby wyczerpane zostały wszystkie znamiona sprawca musi działać umyślnie z ukierunkowaniem na osiągnięcie korzyści. Niestety zauważyć należy, iż powyższa regulacja prawna dotyczy mocno zawężonego obszaru czynności i w przypadku wszechobecnych na rynku firm oferujących tzw. szybkie pożyczki, chwilówki będące typowo lichwiarskimi działaniami nie zabezpiecza interesu prawnego i bezpieczeństwa obywateli. Osób, które pożyczając z reguły niewielkie, kilkuset lub kilkutysięczne sumy w konsekwencji oddają dziesiątki tysięcy złotych a niejednokrotnie tracą swoje majątki.

Potwierdzeniem, powyższego stwierdzenia są przeprowadzone przez Instytut Wymiaru Sprawiedliwości badania, które ukazały, iż znacząca liczba przypadków postępowań jest umarzana lub odmówiono wszczęcia postępowania. Mając na uwadze opisaną kwestię postaram się w kolejnych artykułach przybliżyć Państwu zaproponowane rozwiązania, nowelizacje nowej ustawy antylichwiarskiej. Nowa kodyfikacja ma zabezpieczyć obywateli przed siecią lichwiarskiego światka i nadużyciami firm udzielających pożyczek. Restrykcje maja stanowić realny koniec bezkarnego nadużywania i wykorzystywania ufności, niewiedzy czy żerowania na tragediach życiowych osób zmuszonych do skorzystania z pożyczki o lichwiarskim oprocentowaniu.

 

Międzynarodowa walka z lichwiarskimi pożyczkami

Lichwiarstwo, a dokładniej ujmując przestępstwo lichwy penalizowane jest w większości krajów. Oczywiście regulujące je przepisy karne różnią się w zależności od ustawodawcy jednakże wszystkie służą zapewnieniu bezpieczeństwa obywatelom korzystających z pożyczek. Ustawodawca Niemiecki uregulował lichwę w artykule 291 Strafgesetzbuch tj. niemieckim kodeksie karnym opisując, iż kto wykorzystuje sytuację, brak doświadczenia, brak osądu lub słabość woli innych, sam lub poprzez osobę trzecią podlega karze pozbawienia wolności do trzech lat lub grzywny (typ podstawowy), w szczególnych przypadkach kara pozbawienia wolności wynosi od sześciu miesięcy do dziesięciu lat (typ kwalifikowany).

W Niemczech odsetki uznawane za lichwiarskie to te przekraczające rynkowe wartości o 12%. Stany Zjednoczone uznają lichwiarstwo za przestępstwo stanowe w przypadku, gdy do udzielonej pożyczki egzekwowane są odsetki przekraczające odsetki maksymalne regulowane przez prawo stanowe. Czyn taki zagrożony jest karą do 20 lat więzienia. Państwo francuskie za działanie lichwiarskie uznaje pożyczkę, której realna stopa procentowa przekracza 1/3 wartości przeciętnej stopy procentowej a czyn lichwy zagrożony jest karą 2 lat pozbawienia wolności lub karą grzywny w wysokości 45 tysięcy euro.

Powyższe fakty jasno wskazują, że działania lichwiarskie stanową przestępstwo, z którym boryka się wiele krajów i z przekonaniem rzec można, iż lichwa towarzyszyła ludzkości niemalże od zawsze. Wyplenienie jej ze społeczeństwa niestety nie będzie łatwe, dlatego tak ważne jest, aby każda decyzja o zaciągnięciu pożyczki wiązała się z przemyślaną decyzją a w przypadku zawiłych kwestii czy niejasnych sformułowań z nią związanych podejmowana była np. przy wsparciu ze strony wykwalifikowanego doradcy – prawnika, adwokata gdyż pozwoli to na zabezpieczenie interesu pożyczkobiorcy.

Pokrzywdzeni przez działania lichwiarzy

Lichwa i wszelkie jej pochodne powinny zostać tłumione w zarodku zanim swoimi działaniami skrzywdzą czy kolejny raz doprowadzą do ludzkich tragedii. Wszystkich, którzy narażeni lub pokrzywdzeni zostali poprzez działania lichwiarzy, prosimy o kontakt z naszą Fundacją Iustus gdzie przy wsparciu prawników Kancelarii Tywoniuk & Lewandowski chętnie udzielimy Państwu doradztwa prawnego.  

Reprezentujemy m.in. poszkodowanych przez osobę Jarosława K. – liczba osób poszkodowanych zatacza niestety coraz szersze kręgi.  Dotychczas śledztwo pozwoliło na zebranie 35 tomów akt. (sprawa Jarosława K. toczy się w związku z dochodzeniem prowadzonym przez Prokuraturę Rzeszowa, dotyczy niekorzystnego rozporządzenia mieniem art. 286 kodeksu karnego[ii] oraz lichwy art. 304 kodeksu karnego[iii], śledztwa rozpoczętego w styczniu 2015 roku i przeniesionego obecnie do Prokuratury Okręgowej w Rzeszowie).

Zachęcając do śledzenia na bieżąco informacji o toczącej się sprawie oraz kolejnych publikacji odnosząc się do wspomnianego wyżej tekstu –  w kolejnych artykułach postaram się przybliżyć zaproponowane rozwiązania, nowelizacje nowej ustawy antylichwiarskiej i jej propozycje zabezpieczenia obywateli przed siecią lichwiarskiego światka i nadużyciami firm udzielających pożyczek. Oby nowelizacja była końcem bezkarnego żerowania na tragediach ludzi skrzywdzonych przez lichwiarzy.

 

Artykuł przygotowała i zredagowała:
Agnieszka Szarek-Betleja

 

 

[i] Art. 304 Ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r., Kodeks karny, Dz.U.2018.0.1600 t.j.

[ii] Ibidem, art. 286.

[iii] Ibidem, art. 304.